Muzykoterapia

Muzykoterapia – dziedzina posługująca się muzyką lub jej elementami w celu przywracania zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z różnorodnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej lub umysłowej.

Tradycje stosowania muzyki w terapii sięgają już czasów plemiennych, kiedy szaman w czasie rytuałów leczniczych stosował śpiew, grę na instrumentach i taniec. Obecnie jest to dziedzina oparta na podstawach naukowych, w której muzykoterapeuta w procesie kształcenia musi przyswoić wiedzę z zakresu wielu dyscyplin naukowych (m.in. psychologii, medycyny, pedagogiki, psychoterapii etc.).

Podstawowym środkiem oddziaływania w muzykoterapii jest dźwięk, muzyka, która często jest wyzwalaczem i katalizatorem przeżyć i emocji. Ze względu na techniki stosowane obecnie w muzykoterapii zasadniczo wyróżnia się podział na: muzykoterapię aktywną, do której zalicza się oddziaływania angażujące „fizycznie” (jak śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, improwizacja) oraz muzykoterapię receptywną, której podstawą jest słuchanie muzyki, relaksacja i wizualizacja. Równolegle istnieje, bazujące na metodach i podejściach, rozróżnienie na „muzykę w terapii” oraz „muzykę jako terapię”. W pierwszym przypadku muzyka stosowana jest jako element każdej sesji – istotny, jednak nie zawsze podstawowy. Często stanowi tło lub uzupełnienie stosowanych technik psychoterapeutycznych czy ćwiczeń rehabilitacyjnych. Koncepcja „muzyki jako terapii” wyznacza muzyce priorytetowe miejsce w czasie każdej sesji. Uznaje się, że już sam kontakt z muzyką, jej odtwarzanie lub tworzenie ma znaczący walor terapeutyczny. Potocznie mianem muzykoterapii określa się niekiedy również terapię zajęciową, w której muzyka, śpiew, czy gra na instrumentach odgrywają podstawową rolę (przyjętym na świecie warunkiem nazywania takich zajęć “muzykoterapią” jest posiadanie przez osobę je prowadzącą odpowiednich kwalifikacji do wykonywania zawodu muzykoterapeuty).

W sesji muzykoterapii może uczestniczyć każda osoba, bez względu na poziom jej umiejętności muzycznych, stopień niepełnosprawności, czy rodzaj zaburzeń. Przeciwwskazania odnoszą się jedynie do osób cierpiących na tzw. epilepsję muzykogenną oraz w przypadkach ostrych stanów psychotycznych. Dla terapeuty oraz dla efektywności terapii liczy się przede wszystkim sam proces, zaangażowanie uczestników. Z tego też względu śpiewu, czy improwizacji muzycznych powstających w czasie sesji muzykoterapii nigdy nie ocenia się w kategoriach artystycznych czy estetycznych.

Współcześnie na świecie istnieje kilka głównych modeli muzykoterapii, pośród których należy wymienić:

– Muzykoterapia kreatywna (zwana również muzykoterapią Nordoff-Robbins)
– Wizualizacja Kierowana z Muzyką (Guided Imagery and Music)
– Muzykoterapia improwizacyjna
– Muzykoterapia zorientowana analitycznie
– Muzykoterapia behawioralna

W Polsce zaś najbardziej znane są metody:

– Portret Muzyczny (E. Galińskiej)
– Mobilna Rekreacja Muzyczna (M. Kierył)

Przebieg sesji muzykoterapii zależny jest przede wszystkim od osoby, z którą muzykoterapeuta pracuje, jej potrzeb, problemów i deficytów, celu oraz zastosowanego modelu muzykoterapii.

Elementy muzyki:

– rytm (uporządkowanie materiału muzycznego w czasie)
– melodia (uszeregowanie wysokości dźwięku)
– barwa
– dynamika
– agogika (tempo)
– harmonia (współbrzmienie kilku dźwięków)

Muzyka wpływa na:

– samopoczucie człowieka
– napięcie mięśni
– układ krążenia (podwyższa lub obniża puls)
– działa na układ pokarmowy i oddechowy
– odpowiednio dobraną muzykę stosuje się w łagodzeniu bólu i w czasie zabiegów chirurgicznych, stomatologicznych, w położnictwie i ginekologii
– oddziaływanie muzyką stosuje się w chorobach psychosomatycznych, a także w rehabilitacji narządów ruchu

Cele muzykoterapii:

– uspokojenie, rozluźnienie
– poznanie (cel dydaktyczno-poznawczy)
– zabawa
– poznanie siebie nawzajem
– kulturotwórcza
– wytworzenie za pośrednictwem muzyki równowagi pomiędzy sferą przeżyć emocjonalnych a procesami fizjologicznymi

Funkcje:

– muzyka pozwala na docieranie do głęboko ukrytych konfliktów oraz wydobywa i aktywizuje emocje
– poprawa nastroju uczestnika oraz realizacja ćwiczeń zaburzonych sfer psychicznych
– dostarczenie pozytywnych przeżyć uczestnikowi
– pozwala na specyficzne doznania mogące doprowadzić do głębszego zainteresowania muzyką
– wspólne przeżywanie pozytywnych emocji daje szansę na przełamanie barier nieśmiałości, rozładowanie napięcia
stwarzanie okazji do zabawy.